Το περασμένο καλοκαίρι (και συγκεκριμένα από 12 μέχρι και 20 Αυγούστου 2018) είχα την ευκαιρία και τη χαρά να επισκεφτώ τον αλησμόνητο Πόντο με το εκδρομικό (μοναδικό εξάλλου για φέτος) γκρούπ, που διοργάνωσε ο δημοσιογράφος Φωκίων Φουντουκίδης με το περιοδικό του ‘’Πόντος’’. Τα συναισθήματα εκεί απερίγραπτα. Συναισθήματα ανάκατα από χαρά και λύπη. Χαρά γιατί βρεθήκαμε, όχι μόνο στην τόσο όμορφη αλησμόνητη πατρίδα των γονιών και παππούδων μας, αλλά γιατί πατήσαμε πάνω στα άγια χώματα γύρω από το μοναστήρι της ‘’Παναγιάς’’ στο όρος Μελά, της Παναγιάς της Σουμελιώτισας. Λύπη γιατί δυστυχώς δεν μας επέτρεψαν να περάσουμε μέσα στο χώρο της μονής, λόγω της ύπαρξης κατολισθήσεων. Για το λόγο αυτό εξάλλου δεν έγινε η θεία λειτουργία εκεί τον Δεκαπενταύγουστο. Προσωπικά εγώ, μαζί με τρία ακόμη άτομα, ενώ όλοι οι άλλοι ανέβηκαν με τα λεωφοριάκια, προτίμησα να ανηφορήσω περπατώντας γύρω στα πενήντα λεπτά της ώρας για να φτάσω μέχρι το σημείο που μας επιτρεπόντανε. Εκεί έχοντας κοντά μας έναν μοναχό παρακολουθήσαμε μια ‘’μίνι’’ θεία λειτουργία. Εκεί είναι που, μέσα στην άγρια φύση γύρω σου, νιώθεις ένα δέος. Γύρω όλα καταπράσινα μεγάλα δέντρα, αλλά και ρυάκια πού σε κάποια σημεία σχηματίζουν μικρούς καταρράκτες. Μέσα στις εννιά αυτές μέρες επισκεφθήκαμε όλες σχεδόν τις πόλεις του λατρευτού μας Πόντου. Κάθε μια με τη δική της ξεχωριστή ομορφιά. Αμισός (Σαμψούντα), Οινόη, Κοτύωρα (Ορντού), Κερασούντα, Τραπεζούντα, Σούρμενα (όπου το βράδυ είχαμε και ποντιακό γλέντι με τον Αντέμ Εκίζ και άλλους δικούς μας ανθρώπους), Αργυρούπολη (όπου τρία άτομα επισκεφθήκαμε στο Δημαρχείο τον αντιδήμαρχο με τον οποίο είχαμε μια εποικοδομητική συζήτηση, αλλά νωρίτερα επισκεφθήκαμε και το χωριό των γονιών της μητέρας μου, τη Θέμπεδα Αργυρούπολης, που ήταν τόπος παραθερισμού των πλουσίων της Αργυρούπολης και της Τραπεζούντας), Σαφράμπολη, Αμάσεια και… Είχα την ευκαιρία μαζί με τον φίλο Χάμπο Παρασκευόπουλο και μια φίλη τη Δήμητρα Λουκά (και οι δυο από την Αλεξανδρούπολη) σε μια μέρα από την Τραπεζούντα, να αφήσουμε το υπόλοιπο γκρουπ και να ανηφορήσουμε στον Καύκασο (διανύοντας 600 και άλλα 600 στην επιστροφή χιλιόμετρα), να πάμε στο Καρς, αλλά και πιο βόρεια στην πόλη Αρνταχάν και στο χωριό Σιντισκόμ (σήμερα λέγεται Γιαλνίζ-τζαμ) των παππούδων του Χάμπου, αλλά και στο Γκιουλαπέρτ (σήμερα λέγεται Τσαμλίτσαταχ), χωριό όπου γεννήθηκαν οι δικοί μου γονείς. Εκεί στο Γκιουλαμπέρτ ή Κιλεπέρτ, όπως συνήθιζαν να το λένε οι γονείς μου, βρήκα το σπίτι του πατέρα μου, την εκκλησία που εκκλησιαζόντουσαν οι γονείς μου, που τότε εδέσποζε σε όλη την περιοχή, από ότι μου είπε κάτοικος του χωριού και σήμερα είναι τζαμί. Ήπια νερό από τη βρύση που έπινε ο πατέρας μου, στην οποία πριν πενήντα περίπου χρόνια έβαλαν και τσιμεντόλιθους. Μια πέτρα από το ερειπωμένο σπίτι του πατέρα μου, λίγο χώμα από τον αυλόγυρο της εκκλησιάς και ένα μπουκαλάκι νερό από τη βρύση ήταν τα ‘’λάφυρα’’ που πήρα από το χωριό για να τα φέρω στο μνήμα των γονιών μου. Τί όμως να πρωτογράψεις; Βιβλίο μόνο ίσως θα μπορούσε να καλύψει όλη την εκδρομή. Κλείνοντας αυτή την μικρή αναφορά στην εκδρομή θυμάμαι αυτό που σχεδόν όλοι οι συνταξιδιώτες μου στην επιστροφή έλεγαν: ‘’Και του χρόνου πάλι στον Πόντο’’.
To Χρέος και το Τάμαν
(του Νίκου Κ. Παλασίδη)
Πάντα θυμούμαι τ΄ έλεες / Κιλεπερτλί μασάλια.
Θυμούμαι για το Κιλεπέρτ / την καμονήν το είχες.
Κι ας σο ΄κι έτονε γολάι / να πας ευρήκς τ΄ οσπίτι σ΄,
να πας πατείς τα χώματα / ΄ς σον τόπον το εγενέθες,
να πας να πίντς ας σό κρενίν / έναν χουλέρ νερόπον,
τάμαν εποίκα ιερόν, / πατέρα, κι είχα χρέος
όντες εγώ θα επορώ / ΄ς σο Κιλεπέρτ θα πάω
κι ας σο κρενίν το έπινες / θα φέρω σε νερόπον.
Ας σο οσπίτ τ΄ ετράνυνες / θα φέρω λιθαρόπον
κι ας σα σοκάκια τ΄ έτρεχες / θα φέρω ολίγον χώμαν
για να τσιανίζ΄ ατα απάν / ΄ς σ΄ έρημον το ταφόπο σ΄…
Και να το έρθεν ο καιρόν / ΄ς σο Κιλεπέρτ να πάω,
εκεί σουμά ΄ς σο Αρνταχάν/ ΄ς σο Καρς άνθεν μερέαν,
όθεν τα χτήν΄ εβόσκουσαν / ΄ς σα πράσινα λιβάδα
και ΄ς σο γιαγλίν τεπέν απάν / σκουντούλιζαν τσιτσάκια.
Γολάια εύρα το οσπίτ , / άμαν ορθόν ΄κι έτον.
Τρία τουβάρα επέμνανε, / τουβάρα λιθαρένα
και ΄ς οσπιτί ΄ς σο γιαν κεκά / τ΄ αχερονί τουβάρα.
Χαρά και η απόχαρα / απέσ-ι-μ εταράγαν.
Τα δακρα μ΄ όλον έτρεχαν… / άμαν γιατί ΄κι εξέρω.
Γιαμ έτανε ας ση χαρά μ΄; / γιάμ έταν ας σον πόνον;
Εκάτσα αλατάριγος / κι ενούνιζα μανάχον…
Και σίτα εγώ ενούνιζα / έμπρα ΄ς σ΄ ομμάτα μ΄ είδα
έναν κρενίν το έτρεχεν / με κατενόν νερόπον
το έρχουσον ας σο ραχίν, / σερίγκον ς΄σο χωρίον.
Έτρεξα και εσούμωσα / και ΄ς σο κρενίν εστάθα.
Εκλίστα με ευλάβειαν / θαρείς κι έτον εικόνα.
Εσέγκα εναξάι νερόν / απέσ΄ ΄ς έναν τη βούρα μ΄
και ους το στόμα μ΄ έγκα το / να πίνω έναν κούρταν.
Άμαν…
Τα δακρα μ΄ έτρεχαν ποτάμ. / Η γούλα μ΄εγομώθεν…
Για να κουρτώ ΄κι επόρεσα. / Εκόπεν η λαλία μ΄.
Έμπρα ΄ς ομμάτα μ΄ έλεπα, / πατέρα, την εικόνα σ΄.
(Μανάχον δωδεκάχρονος… / Έσνε μωρόν ατότε),
να τρέεις αδά… να τρέεις εκεί … / να τρέεις μ΄ άλλα συνέλκα σ΄,
ολόερα ας σο κρενίν, / ολόερ΄ ας σ΄ οσπίτι σ΄,
΄ς ση στράταν τη Αρνταχανί, / σουμά ΄ς σην εγκλεσίαν.
Τ΄έναν ας άλλο επεκεί / έρχουσον η εικόνα σ΄ .
΄Σ αχούλι μ΄ γυροκλώσκουσαν / όλον τ΄ εσά εικόνας.
Εκλίστα και εγόμωσα / έναν πουκάλ νερόπον
κι ας σο κρενίν το έπινες / είπα κι εγώ να πίνω.
Έπινα και ξαν έπινα, / τελεμονήν ξάι ΄κι είχα.
Σαρίγκον έτον το νερόν / και κατενόν σαν δακρα.
και σίτα έπινα νερόν / ενούνιζα απάκρας
θα έρχουμαι και εναξάι / να κσύνω ΄ς σο ταφόπο σ΄
να σαρινεύκεται η ψή σ΄/ το έτον διψασμένον.
Και εύρα χώμαν ελαφρήν / ΄ς σην αύλεν τ΄ εγκλεσίας
να τονατεύω ΄ς σο ταφί σ΄, / λαφρήν να εν το χώμα σ΄.
Έναν λιθάρ, μικρόν λιθάρ / επαίρα ας σα τουβάρα
να θέκω απάν ας σο ταφί σ΄ / για έναν μανάχον λόγον
για να θυμίει σε το οσπίτ / και να εξέρτς , πατέρα,
τ΄ εμόν η ψη, πα, ελάφρυνεν, / τ΄ εποίκα ατό το χρέος.