Η μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων (όπως και της ποντιακής διαλέκτου) στηρίζεται κυρίως σε υλικό από προφορικό λόγο καθώς την μεσαιωνική περίοδο δεν υπήρξε γραπτός λόγος για τις διαλέκτους.
Ωστόσο γραπτά στοιχεία για την ποντιακή διάλεκτο βρίσκουμε σε, εκατόν ενενήντα τον αριθμόν, έγγραφα της Μονής Βαζελώνος μεταξύ των ετών 1245-1702.
Τα έγγραφα αυτά αφορούν αφιερώσεις, αγορές ή πωλήσεις κτημάτων στην Μονή βαζελώνος στα οποία υπάρχουν φράσεις ή λέξεις του ποντιακού ιδιώματος την μεσαιωνική εκείνη εποχή.
Ο συγγραφέας αυτών των εγγράφων, ιδρωτικού δικαίου, μοναχός ή ιερεύς, ενίοτε δεν γνώριζε επαρκώς την λόγια γλώσσα της εποχής και χρησιμοποιύσε πολλές λέξεις και φράσεις της μητρικής του γλώσσας, στην προκειμένη περίπτωση της ποντιακής, και με αυτόν το τρόπο διεσώθησαν αρκετά στοιχεία της ποντιακής της μεσαιωνικής περιόδου.
Στο άρθρο «διαλεκτικά εκ του μεσαιωνικού Πόντου» του γλωσσολόγου Δικαίου Βαγιακάκου (Αρχείον Πόντου τόμος εικοστός έκτος) υπάρχουν πολλές λέξεις και φράσεις της ποντικής διαλέκτου που παρεισέφρησαν στα έγγραφα αυτά, όπως ομιλούνταν εκείνη την εποχή.
Ξεκινάμε από την λέξη «Λωρίν»
Σταχυολογούμε στο περιοδικό μας μερικές λέξεις της ποντιακής διαλέκτου που υπάρχουν στα έγγραφα της Μονής Βαζελώνος οι οποίες υπάρχουν ακόμη και σήμερα.
Ξεκινάμε, στο παρόν τεύχος, από την λέξη «Λωρία», η οποία είναι και το όνομα ενός από τα δέκα χωριά της περιοχής Μούζαινας Αργυρούπολης του Πόντου.
Σε πολλά έγγραφα αγοραπωλησιών ή δωρεών στην Ιερά Μονή βαζελώνος συναντάμε την λέξη «λωρίν». Το λωρίν είναι το επίμηκες τμήμα του αγρού, χωραφιού. Και ο πληθυντικός του είναι τα λωρία.
Σε έγγραφα της Μονής Βαζελώνος βρίσκουμε την φράση:
-«Έδωκα και εγώ αυτόν το λωρίν το ενένι εις το αλώνιν».
-«Εδωκα το λωρίν το αποσυνοριάζει τον Απαράκη»
Η λέξις αυτή χρησιμοποιήθηκε και μεταγενέστερα στον Πόντο όπως και σε άλλες περιοχές του ελληνισμού. Το λουρί σημαίνει το επίμηκες κτήμα σε Άνδρο, Εύβοια, Θεσπρωτία, Θήρα, Κάρπαθο, Κίμωλο, Κρήτη και Μάνη όπου υπάρχουν και οι τύποι λούρα (μεγάλο επίμηκες τεμάχιο) ή λουράκι ως υποκοριστικό. Η λέξη πήρε και άλλες σημασίες όπως το λουρί, η ζώνη.
Χωριά με το όνομα Λωρία
Οπότε δεν αποκλείεται το χωριό Λωρία της Μούζαινας Αργυρούπολης Πόντου να πήρε το όνομα του από αγροκτήματα με επίμηκες σχήμα, τα λωρία. Αλλωστε το ορεινό και επικλινές του εδάφους μόνο τέτοια χωράφια επιτρέπει.
Υπάρχει ένα χωριό ακόμη με παρεμφερές όνομα στον Πόντο, πάλι στην περιοχή της Αργυρούπολης, αλλά ανατολικά αυτής στον δρόμο για το Ερζερούμ. Λέγεται Λερία και οι κάτοικοι το ετυμολογούν από την τουρκική λέξη «ιλερί», που σημαίνει εμπρός, κάτι όμως που στηρίζεται στην παράδοση και μόνο. Έχω την γνώμη ότι θα πρέπει να προσθέσουν στην πιθανή ετυμολογία του ονόματος Λερία και την παραφθορά της λέξης Λωρία.
Οι κάτοικοι του χωριού αυτού βρίσκονται στο χωριό Ανατολικό Πτολεμαΐδας, και μεταξύ αυτών ο τ. πρόεδρος της πάλαι ποτέ ιστορικής Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Βόρειας Ελλάδας Ευθύμης Ευθυμιάδης.
Προδημοσίευση από το περιοδικό "Πόντος"
Δείτε εδώ το περιοδικό: www.pontos.info
Επιμέλεια κειμένου Φωκίων Φουντουκίδης
Komentar