Την τελευταία του πνοή άφησε σε ηλικία 85 ετών ο δημοσιογράφος Γιώργος Μπέρτσος (Γιώργος Καλαμαριώτης), ένας από τους κορυφαίους δημοσιογράφους της εποχής του και δημιουργός του πρωτοποριακού δίσκου «στον δρόμο για το Τσιμενλί» με εμβληματικά τραγούδια για τις βιαιότητες σε βάρος του ποντιακού ελληνισμού.
Πληροφορίες από τον ιστότοπο terra pontus:
Ο δίσκος "στον δρόμο για το Τσιμενλί
Ηταν το 1976. Κανείς δεν ήξερε, κανείς δεν μιλούσε πλατιά για γενοκτονία. Ίσως κάποιοι καθηγητές, ερευνητές. Τότε κυκλοφορεί ο δίσκος "στον δρόμο για το Τσιμενλί". • ανυποψίαστοι όλοι μας. Τι είναι τούτο ; • ποιο είναι το Τσιμενλή ; • ποιος ο Βασίλουστας ; • τι είναι το γιουρουνούζ ; • γιατί πράμα μιλάει ; Ναι, μιλούσε για την γενοκτονία των Ποντίων χωρίς να αναφέρει την λέξη. Ο δίσκος αυτός ήταν η πρώτη δημόσια και πλατιά αναφορά στην γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Χρειάσθηκαν περίπου δέκα χρόνια να αφυπνιστούν κάποιοι σύλλογοι και μεμονωμένα άτομα για να μιλήσουν ευρύτερα για την γενοκτονία. Βρείτε τον δίσκο, ακούστε τον, μελετήστε τους στίχους των τραγουδιών. Όλα κρύβουν μια αλήθεια, μια πραγματικότητα. Τιμή και δόξα στους συντελεστές αυτού του δίσκου: Γρηγόρη Σουρμαϊδη (εγγονός του αρχιμουσικού Τσίφτου,και Γιώργο Καλαμαριώτη (Γιώργος Μπέρτσος).
terra pontus
Πληροφορίες από την ιστοσελίδα www.ogdoo.gr:
O στιχουργός Γιώργος Καλαμαριώτης
O στιχουργός Γιώργος Καλαμαριώτης δεν είναι άλλος από το δημοσιογράφο Γιώργο Μπέρτσο, ο οποίος λόγω καταγωγής, έγινε γνωστός μ’ αυτό το ψευδώνυμο. Γεννήθηκε το 1936 στην Καλαμαριά και ξεκίνησε από τα νεανικά του χρόνια ως ρεπόρτερ στις εφημερίδες «Έθνος», «Νίκη», «Ελευθερία». Από το 1966 εργάστηκε ως αρχισυντάκτης, διευθυντής σύνταξης και διευθυντής στις εφημερίδες «Θεσσαλονίκη», «Εβδομάδα», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», «Μεσημβρινή» και στα περιοδικά «Ψυχαγωγία», «Τηλέραμα», «Επίκαιρα». Από το 1995 ήταν διευθυντής της εφημερίδας «Αδέσμευτος τύπος» του Δημήτρη Ρίζου. O Μπέρτσος μαζί με τους Γιώργο Ρωμαίο και Γιάννη Βούλτεψη ήταν εκείνοι που συνετέλεσαν ουσιαστικά στη διαλεύκανση της υπόθεσης της δολοφονίας Λαμπράκη το 1963. Εκτός από τον Σουρμαΐδη στίχους του Γιώργου Καλαμαριώτη μελοποίησαν και οι Γιώργος Μητσάκης, Μίμης Πλέσσας, Αργύρης Κουνάδης και τραγούδησαν γνωστοί τραγουδιστές.
Ο «Δρόμος για το Τσιμενλί»
Ο «Δρόμος για το Τσιμενλί» είναι το πρώτο μέρος μιας πολιτικής τριλογίας των τραγουδιών του, που συμπληρώνεται από «Το Ταξίδι», που αναφέρεται στον Εμφύλιο και «Εκείνη τη Νύχτα», που είναι αφιερωμένος στο Πολυτεχνείο.
Της είχα τάξει το «Τσιμενλί» της καλομάνας Ο Γιώργος Καλαμαριώτης εξηγεί τους λόγους που τον οδήγησαν στη γραφή αυτού του έργου: Κουβαλάω μέσα μου δεκαετίες ολόκληρες τις παιδικές μνήμες από τις εικόνες μιας Καλαμαριάς του Μεσοπολέμου. Τότε που όσα από τα κουρέλια του ’22 επιβίωσαν στις άγριες συνθήκες της νέας πατρίδας, άρχισαν να στήνουν τους πρώτους μαχαλάδες, γκρεμίζοντας τις παράγκες που κληρονόμησαν εκεί στα συμμαχικά παραπήγματα. Κάτω από το πρώτο κεραμίδι της ΚΛΤ 13 ένοιωσα το πρώτο ξάφνιασμα της ζωής, που το μοιρολόι του γέρο καλαθά πίσω από την μεσοτοιχία την έκανε να βιώνει μέσα μου χρόνο με το χρόνο σαν παράνομη και συγχρόνως σαν άναρχο ξέσπασμα. Και ξαφνικά μια περανθρώπινη δύναμη ολόγυρά μου, βγαλμένη λες μέσα από την «Ασκητική» του Καζαντζάκη να σφεντονίζει όλο εκείνο του κουρελαριό και να γκαρδιώνει ανθρώπους, ζώα και τσαμούρια στον αγώνα από το αγέννητο στο γεννητό. Θυμάμαι ακόμα το παιδικό μου κλάμα ένα χειμωνιάτικο πρωινό μόλις κόπασε η βροχή έξω στο δρόμο-χαντάκι, όταν σηκώνοντας το αριστερό μου πόδι, το κατσάρι μου, έμεινε κολλημένο στα τσαμούρια μαζί με την κάλτσα… Και μιλάω ακόμη στα ταραγμένα μου όνειρα με την καλομάνα, καθώς την βλέπω ολοζώντανη μπροστά μου να ψελλίζει τον εφιάλτη για τον Πρόδρομο και τους άλλους που χάθηκαν στα Αμελέ Ταμπουρού αλλά και εκείνους που σύρθηκαν στις κρεμάλες. Της είχα τάξει το «Τσιμενλί» της καλομάνας. Κι έκανα τον εφιάλτη της και τις ματωμένες μνήμες μοιρολόι αλλά και τις περήφανες διηγήσεις της για το αντάρτικο του Αγιούτεπε άγριες πατημασιές, καθώς ο κεμεντζές ακονίζει τα μαχαίρια της λαχτάρας ενός απεγνωσμένου αγώνα. Το δάκρυ της συγνώμης από τους απέναντι αργεί, για ν’ αναπαυτούν οι ψυχές Εκείνων. Γιώργος Καλαμαριώτης
Ο Γρηγόρης Σουρμαΐδης
Τέσσερις μόνο δισκογραφικές δουλειές έχουν καταγραφεί στο ενεργητικό του Γρηγόρη Σουρμαΐδη, ο οποίος δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή. Τρεις στη δεκαετία του ’70 και μια το 1988. Σε μερικά τραγούδια του δίσκου «Στο δρόμο για το Τσιμενλί» είναι εμφανείς οι επιρροές του από την μουσική παράδοση του Πόντου. Δυο απ' αυτά μάλιστα, το «Φονικό» και η «Ανταλλαγή» είναι βασισμένα στα γνωστά ποντιακά τραγούδια «Τσιάμπασιν» και «Λεμόνα». Κάποια άλλα τραγούδια, όπως και η «Καλαμαριά», είναι γραμμένα σε λαϊκούς «δρόμους» και ρυθμούς. Η απόδοσή της Ρένας Κουμιώτη, στα δύσκολα αυτά τραγούδια, είναι εξαιρετική. Tο 1976 όμως που κυκλοφορεί ο δίσκος, με την έξαρση του πολιτικού τραγουδιού και την αναβίωση του ρεμπέτικου, το «άστρο» της, που από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 λάμπει με τα τραγούδια του Μίμη Πλέσσα κυρίως, έχει ήδη αρχίσει να «τρεμοπαίζει»… Ο Γρηγόρης Σουρμαΐδης, που έχει αναλάβει το ερμηνευτικό βάρος σε πέντε τραγούδια, χωρίς να διεκδικεί δάφνες τραγουδιστή, τα αποδίδει με τόσο πάθος, δίνοντας στον ακροατή την εντύπωση ότι βρίσκεται μέσα στην καταστροφή ή την έχει ζήσει. Γράφει λοιπόν ο αείμνηστος συνθέτης στο σημείωμα του δίσκου: “Ο εγγονός του «τσίφτου» στον δρόμο για το Τσιμενλί” Να γιατί μπορώ να πω πως είμαι γεννημένος μουσικός. Να γιατί τόλμησα να πιάσω ένα τόσο σημαντικό θέμα, τα τελευταία τραγικά γεγονότα του Πόντου. Ο πατέρας και τ’ αδέρφια του ήταν μουσικοί. Κι ο παππούς μου, ο Παναγής Σουρμαΐδης, γνωστός σ’ όλο τον Πόντο με το παρατσούκλι «τσίφτος», ήταν επικεφαλής κομπανίας μουσικών. Πέρα εκεί στ’ άγια μας χώματα μαζί με χιλιάδες άλλους Ποντίους έπεσε κι αυτός και τα άλλα μέλη της κομπανίας του κάτω από το μαχαίρι του Τοπάλ Οσμάν, ύστερα από μήνες ολόκληρους τραγικής ομηρίας. Μέσα στο προσφυγομάνι, που άφησε πίσω του τον ρημαγμένο Πόντο, ο πατέρας μου και τ’ αδέρφια του κουβάλησαν την Ελλάδα μέσα στον μποχτσά τους και την πίκρα της ορφάνιας. Σε μια φτωχογειτονιά προσφύγων στην Αθήνα άνοιξα τα μάτια μου και στ’ αυτιά μου κρατώ ως τα τώρα μοιρολόγια του Πόντου και τραγούδια της παλληκαριάς και της αγάπης. Και ακόμα ήχους από κεμεντζέ και νταούλι που συνόδευαν τους λεβέντικους χορούς των μαχαιριών «Τικ», «Ομάλ», «Τας», «Μπροπίς»… Πολλά απ’ αυτά τα Ποντιακά τραγούδια λέγαν οι δικοί μου πως ήταν γραμμένα από τον παππού μου. Το «Τσάμπασι» (Ντεμπιέν Ότκαγια) και η «Λεμόνα» (Ανταλλαγή), είναι γνωστές στο ποντιακό στοιχείο μελωδίες. Τα χρησιμοποιώ σ’ ετούτο το έργο, όχι για να δώσω πιο καθαρό ποντιακό χρώμα, αλλά για να πλαταίνουν στο ευρύτερο κοινό αυτές οι συναρπαστικές μελωδίες. Εξάλλου, αυτός είναι και ο βασικός λόγος της συνεργασίας μου με τον φίλο Γιώργο Καλαμαριώτη, που από χρόνια τώρα δουλεύει με πάθος πάνω σε ποιητικούς κύκλους που κινούνται θεματικά στη ρίζα μας, τον Πόντο. Πρώτη του προσφορά το συναρπαστικό υλικό αυτού του κύκλου. Η Ρένα Κουμιώτη, παιδί κι αυτή της προσφυγιάς, κατόρθωσε να αποδώσει τα τραγούδια μας με το ύφος που πραγματικά τους ταίριαζε και με μια ερμηνεία ξεχωριστή. Θα ’θελα να ευχαριστήσω όλους τους μουσικούς που συνέβαλαν στη δημιουργία αυτού του έργου και ξεχωριστά το λυράρη μας Νίκο Λαζαρίδη. Κι ακόμη τον βετεράνο καλλιτέχνη του Ποντιακού Θεάτρου Πολυχρόνη Χάιτα, τον ηχολήπτη μας Γιάννη Σμυρναίο και τον παραγωγό Φίλιππο Παπαθεοδώρου, που πορεύτηκαν ακούραστα μαζί μας «Στο δρόμο για το Τσιμενλί». Ένα δρόμο που μας οδήγησε στην ομορφιά της ρίζας της λαϊκής μας Ποντιακής Παράδοσης. Γρηγόρης Σουρμαΐδης
www.ogdoo.gr
Comments